Onmenselijk? Het gaat beter dan ooit met ons contact in de publieke ruimte

In het opiniestuk Stop de ontmenselijking van de publieke ruimte en offer niet alles op aan efficiëntie waarschuwt historicus René Koekkoek voor de sloop van alledaagse sociale interactie uit de samenleving. Ik ben het daar niet mee eens. Volgens mij is er geen reden tot angstzaaierij. Tijd voor een tegengeluid, dat u vandaag in de Volkskrant kunt lezen.

De moed zonk hem blijkbaar in de schoenen toen historicus René Koekkoek zijn fiets wilde parkeren op station Amsterdam Amstel. In plaats van een vriendelijk ‘goedemorgen’ kreeg hij enkel een ‘opspringend groen lampje en een bliepje’.

QR-codes op het station

De geautomatiseerde fietsenstalling ziet hij als voorbeeld van een ‘onthutsend’ aantal publieke ruimten waaruit de mens verbannen is. Volgens hem dreigt ‘alledaagse sociale interactie’ uit onze samenleving te worden gesloopt. Van QR-codes waar je in een café of restaurant een bestelling kunt plaatsen tot afrekenen met de zelfscan bij de supermarkt: Koekkoek ziet een ‘ijzingwekkende trend’ vol met ‘schichtige, in zichzelf gekeerde mensen die zich geen raad weten met sociale situaties’.

Je zou bijna bang worden om naar buiten te gaan.

Gelukkig heb ik goed nieuws voor Koekkoek en alle andere mensen die verlangen naar straten vol met touwtjes uit brievenbussen: het gaat juist heel goed met die sociale interactie.

Wie beweert dat onze straten gevuld zijn met in zichzelf gekeerde mensen, ziet niet de duizenden enthousiastelingen die straatafval van de grond prikken. Of de miljoenen mensen die fietsend, zwemmend en lopend geld ophalen voor patiënten met kanker of ALS. Grootschalige demonstraties tegen zinloos geweld.

Massaal klappen voor medewerkers in de zorg. De steunbetuigingen na de laffe aanslag op Peter R. de Vries. Het gebeurt allemaal in de openbare ruimte, met dank aan de technologie die het mogelijk maakt dat mensen elkaar weten te vinden.

Cijfers: we voelen ons veiliger

Ook de cijfers wijzen nu niet bepaald in de richting van Koekkoeks stellingname. Nederlanders geven juist aan zich steeds veiliger te voelen in de publieke ruimte. Daarnaast daalt het vandalisme ook al jaren. Waar jongeren vroeger bushokjes sloopten, zijn ze nu druk bezig om likes te verzamelen op Instagram.

Dit soort cijfers geven toch niet bepaald het beeld dat we de ‘kunst van het samenleven’ aan het ‘verleren en verliezen’ zijn. Sterker nog, misschien is het wel dat we dankzij al die automatisering meer tijd hebben voor betekenisvolle interactie.

Want zo leuk was het vroeger helemaal niet in die fietsenstalling. Daar zat echt geen goedlachse fietsenmaker met thee en koekjes gezellig te keuvelen met reizigers. Reizigers op een station hebben haast, en gunden die fietsenmaker geen blik waardig.

Of erger nog: hij kreeg een snauw als het allemaal niet snel genoeg ging. Dankzij die automatische poortjes kan de fietsenmaker zijn aandacht geven aan klanten die daar om vragen.

Praatje met de ober

En dat geldt ook voor die door Koekkoek zo verfoeide QR-codes op een terras: waar je vroeger eindeloos moest hengelen om een ober aan je tafel te krijgen, vervolgens een kwartier kon wachten op je bestelling en erna weer een half uur zat te zwaaien of je eindelijke eens mocht afrekenen, heb je nu je bestelling met één druk op de knop geregeld en afgerekend.

En de ober in kwestie heeft juist meer tijd voor die ‘alledaagse sociale interactie’ als hij je bestelling komt brengen. Even dat praatje maken voor wie dat wil, en tegelijk ruimte gevend aan mensen die geen zin hebben in een ober met de vraag of ze ‘bekend zijn met ons concept’.

Misverstand over vroeger

Daarnaast is het een misverstand dat we in de tijd dat er minder automatisering was, betere sociale interactie zouden hebben. In de jaren zestig praatte een katholiek echt niet met een protestant. Honderd jaar geleden liepen arbeiders zwijgend met de pet in de hand de fabriek binnen, hun lot ondergaand. En wie in pak ‘m beet 1951 merkte dat hij homoseksuele gevoelens had, hoefde niet te rekenen op veel sociale interactie op straat.

In plaats van angst zou Koekkoek eens wat trotser mogen zijn op onze verbeterde openbare ruimte. Ga eens kijken naar steden als Rotterdam en Tilburg. Steden die we vroeger verfoeiden om hun lelijkheid, winnen nu prijs na prijs met hun nieuwe openbare ruimte, waar automatisering en digitalisering een belangrijke bijdrage aan hebben geleverd.