Waarom ik online inspraakavonden beter vind werken dan zaaltjes

Natuurlijk heb ik als dagvoorzitter volle zalen gemist tijdens corona. Maar bij inspraakavonden vond ik webinars juist een verademing. Mijn advies aan iedereen die te maken heeft met weerstand en heftige emoties: ga vooral niet terug naar zaaltjes. Kies liever voor een webinar.

Bijna iedereen zal het beamen: wat is het fijn dat we weer ‘in het echt’ bij elkaar komen tijdens congressen, personeelsbijeenkomsten en symposia. Gezellig vooraf met je collega’s een praatje maken. Samen lachen om die grap van een spreker. Geïnspireerd raken door een mooi verhaal en dat na afloop kunnen delen met alle aanwezigen. En natuurlijk nieuwe en oude mensen ontmoeten bij de borrel. Het mag allemaal weer!

Toch maak ik een uitzondering voor een specifiek soort bijeenkomst: de inspraakavond. U kent ze vast wel: er moeten windmolens komen in de buurt. Opvang van asielzoekers. Nieuwbouw aan de rand van de gemeente. Reorganisatie binnen een bedrijf. Bij dat soort bijeenkomsten is mijn advies om dat juist niet in een zaaltje te organiseren, maar via een webinar.

Groot nadeel in zaaltjes: intimidatie door tegenstanders
Het is mij regelmatig overkomen. Ik zit halverwege mijn opening: ‘Van harte welkom op deze bijeenkomst over de…’ als een groepje tegenstanders me luidruchtig in de rede valt: ‘Wij zijn het absoluut niet eens met de plannen. De wethouder is een leugenaar! Wij eisen directe stopzetting van deze waanzin!’. Steevast gevolgd door gejoel.

Als die wethouder vervolgens iets terug wil zeggen, gebeurt vaak hetzelfde: uitjouwen, boe-geroep en scheldpartijen. Soms tot fysiek geweld of rellen aan toe.

Natuurlijk is het mijn vak om dat allemaal keurig te de-escaleren. Ik kan tegen een stootje. En bestuurders ook. Maar waar voor mij de pijn zit, is dat mensen met een genuanceerde mening de rest van de avond geen woord meer zeggen. Die voelen zich geïntimideerd door die felle tegenstanders. Zeker als zo’n tegenstander in jouw straat woont en je die regelmatig tegenkomt bij het uitlaten van je hond of in de supermarkt. Je kijkt wel uit voor je je mond opentrekt.

Online discussiëren geeft ruimte voor nuance
En dat is precies wat mij de afgelopen twee jaar zo is opgevallen tijdens al die webinars. Ineens hoorde ik geluiden die ik in alle jaren voor corona nooit hoorde. Iemand zegt het eigenlijk best een goed plan te vinden. Mensen geven suggesties ter verbetering. Het kwam zelfs voor dat bewoners elkaar aanspraken: ‘Ik vind het jammer dat sommige mensen zo fel reageren. Zo komen we niet verder’.

Een mooi voorbeeld vond ik een reactie tijdens een inspraakavond over nieuwbouw aan de rand van een kleine gemeente: ‘Die mensen die zo tegen zijn omdat ze nu hun uitzicht kwijt raken, zijn blijkbaar vergeten dat de plek waar hun huis nu staat, dertig jaar geleden het vrije uitzicht was van de wijk die achter hun huizen staat. Laten we juist blij zijn dat we eindelijk gaan bouwen in ons dorp, zodat niet iedereen wegtrekt naar de stad’.

Uiteraard laten de tegenstanders ook van zich horen. Dat moet ook, daar zijn dit soort avonden voor. Maar waar in zaaltjes tegenstanders gaan schreeuwen, komt er online ineens ruimte voor nuance. In plaats van een simpel ‘voor’ of ‘tegen’ gaat een gesprek veel meer de diepte in.

De één vindt dat ‘we’ snel moeten bouwen vanwege de woningnood. De ander wil juist eerst onderzoek naar de gevolgen voor de natuur. En iedereen is vóór duurzame energie, maar tegen windmolens in zijn achtertuin. Doordat iedereen hoort hoe verschillend mensen denken, ontstaat er meer begrip voor de lastige keuzes waar bestuurders voor staan.

Hoe ik dat aanpak? Simpel: met mijn telefoon en mentimeter
Voor de goede orde: de webinars die ik bedoel zijn geen Teams- of Zoomsessies. Ik werk met een Youtube-livecast. Iedereen die de uitzending wil bekijken, hoeft enkel op een Youtube-link te klikken. Geen gedoe met aanmelden, accounts aanmaken of ingewikkelde instellingen. Wie een kattenfilmpje kan bekijken, kan het webinar volgen. Wie kleine kinderen heeft, kan vanuit huis op de iPad meekijken. Een oppas regelen is niet nodig.

Vervolgens stellen mensen al hun vragen via een sms of whatsapp-bericht aan mij. Dat scheelt ook weer gedoe met ‘moderatie’ en een discussie in de ‘chat’. Ik hou als gespreksleider de regie. Ik lees alle vragen en opmerkingen voor, en de bestuurder reageert. Niet tevreden met het antwoord? Stuur gewoon nog een bericht. Ik heb avonden meegemaakt waar we op die manier meer dan 150 vragen in amper twee uur tijd hebben behandeld. Dat lukt je nooit in een zaaltje.

Daarnaast gebruik ik mentimeter, een gratis tool waarmee mensen in een paar zinnen kwijt kunnen wat ze goed vonden aan een voorstel en wat hun kritiek is. Binnen een paar minuten komen op die manier in één keer de reacties van álle deelnemers binnen. Iemand kan zowel aangeven het ontwerp heel mooi te vinden, maar ook zijn zorgen uiten over de verkeersontsluiting. Alle deelnemers zien op deze manier dus hoe de hele groep naar een voorstel kijkt. Zo voorkom je dat effect in een zaaltje waar de eerste de beste schreeuwer ‘de toon zet’.

En nog een voordeel: achteraf is alles integraal terug te kijken. Geen gezeur meer over wat er nu wel en niet is toegezegd.

Boek een zaaltje voor spektakel, maar een webinar voor nuance
Voor de goede orde: er is helemaal niks mis met een stevig debat waar voor- en tegenstanders elkaar flink aan de tand voelen. Een verkiezingsdebat is bij uitstek geschikt voor een zaaltje vol joelende mensen. Daar wil je immers op zoek naar de verschillen tussen de partijen. Maar wie een inspraakavond organiseert en te maken heeft met felle voor- en tegenstanders, doet er in mijn ogen beter aan om een online webinar te organiseren.