Stelling: Het coronavirus is maar een griepje

Vanaf de eerste coronapatiënt is het een verhit debat: hoe gevaarlijk is het coronavirus? Is het maar een griepje of staat het voortbestaan van de mensheid op het spel? Het antwoord op deze vraag is belangrijk: de risico’s bepalen immers de maatregelen. Zijn we niet te vroeg met de versoepeling? Of zijn we juist veel te lang doorgegaan met draconische maatregelen en had De Graafschap vorige maand gewoon kunnen promoveren? Richard Engelfriet en Gijs Weenink nemen u mee in dit debat.

Opmerkelijk genoeg heeft het debat over het gevaar van corona in de Tweede Kamer amper plaatsgevonden. Daar ging het over mondkapjes, de inzet van militairen bij de lockdown en apps met bluetooth. Nu de rust enigszins is wedergekeerd, is het dus hoog tijd voor toetsing van het fundament van alle coronamaatregelen: hoe ernstig is het probleem?

De voorstanders
De voorstanders wijzen op de vele overeenkomsten tussen griep en corona. Beide hebben klachten als hoesten, koorts en futloosheid. Voor de meeste mensen geldt dat ze even flink beroerd zijn en vervolgens weer opknappen. En net als bij griep hoeven we ons bij gezonde mensen amper druk te maken: in de categorie Nederlanders jonger dan 70 zonder onderliggend lijden zijn tot op heden 70 doden te betreuren. Dat zijn er 70 teveel, maar geen reden tot paniek.

Maar het gaat de voorstanders niet eens om de precieze vergelijking tussen de twee ziektes. Het gaat ze er vooral om dat ze vinden dat onze reactie op corona buiten proportie is. Hoogleraar Ira Helsloot was één van de eersten die erop wees dat we ons twee jaar terug amper druk maakten om de griepepidemie die 10.000 mensen het leven kostte. Hetzelfde kun je beweren voor de 20.000 mensen die jaarlijks overlijden door roken.

De voorstanders willen corona geenszins bagatelliseren. Het is een ziekte die verschrikkelijke gevolgen kan hebben. Maar dat geldt voor meer ziektes. Bij de ziekte van Lyme zien we ook mensen die jaren met klachten blijven rondlopen. En we kennen allemaal wel verhalen over gezonde, jonge mensen die overlijden aan kanker of hartfalen.

Hoe nobel het mag klinken om het maatschappelijk leven stil te leggen voor coronapatiënten, de gevolgen zijn desastreus. Onze staatsschuld groeit dit jaar explosief. Het aantal faillissementen en werklozen zal enorm zijn. Wie gaat over twee jaar uitleggen dat we geen geld meer hebben voor de voedselbank? Hoe leggen we aan de helden van de zorg straks uit dat ze salaris moeten inleveren?

Volgens de voorstanders kunnen we met veel gerichtere maatregelen betere maatschappelijke resultaten boeken. Scherm kwetsbare groepen af, maar laat gezonde mensen gewoon doorwerken. En accepteer dat ziekte en dood bij het leven horen.

De tegenstanders
Wie met een virologische bril kijkt, kan volgens de tegenstanders niet anders dan concluderen dat corona en griep net zoveel met elkaar te maken hebben als Gordon met Trump: wat er uit hun mond komt doet pijn aan je oren, maar verder heeft een president niets te maken met een volkszanger. COVID-19 is, net als SARS en MERS, een coronavirus en griep een influenzavirus.

De tegenstanders verwijten de voorstanders dat ze zich schuldig maken aan de preventieparadox. Dat het aantal slachtoffers mee lijkt te vallen, komt nu juist door alle maatregelen die zijn genomen. Roepen om versoepeling van maatregelen is net zo dom als de gordelplicht afschaffen omdat we nu minder verkeersdoden hebben dan in de jaren zeventig.

Sterker nog, volgens de tegenstanders kan versoepeling juist tot meer economische schade leiden. Berekeningen van wetenschappers uit Cambridge laten zien dat de economische schade van een lockdown juist kleiner is dan dat van het ongebreideld laten rondgaan van het virus.

Tot slot wijzen de tegenstanders erop dat het coronavirus wereldwijd veel dodelijker is dan griep. Landen die niet of te laat ingrijpen, zien de dodentallen explosief stijgen. En waar grieppatiënten in bed kunnen uitzieken, zorgen coronapatiënten voor een toename van ziekenhuiszorg. In een beschaafd land zorg je ervoor dat de druk op die zorg binnen de perken blijft.

De praktijk
Een verhit debat dreigt ten onder te gaan aan allerlei denkfouten. Wie niet in die valkuil wil stappen, houdt het hoofd koel en probeert zo nuchter mogelijk naar de feiten te kijken.

Dan zie je allereerst dat momenteel vrijwel niemand meer roept dat corona ‘maar een griepje’ is en dat het virus ongebreideld rond zou moeten gaan. Wie zich op Twitter opwindt over mensen die dat zouden beweren voert dus een fantoomgevecht tegen een niet-bestaande tegenstander.

Enige scepsis kan dus geen kwaad. Zo bleek een rapport van Gupta Strategists iets te gemakkelijk te beweren dat voor elk gezond levensjaar dat COVID-zorg in ziekenhuizen heeft opgeleverd, tien levensjaren verloren zijn gegaan door uitgestelde ‘normale’ ziekenhuiszorg. Maar dat geldt ook voor de veelvuldig gedeelde grafiek die laat zien hoe snel COVID-19 om zich heen zou slaan. Van de ruim 17 miljoen mensen die wereldwijd aan hart- en vaatziekten overlijden en de bijna 10 miljoen doden aan kanker ontbreekt ieder spoor. En in dat eerder genoemde onderzoek van de University of Cambridge blijken de onderzoekers gebruik te maken van het percentage mensen dat in een enquete uit 2018 aangeeft dat ze hun werk thuis zouden kunnen doen. Dat je lastig kunt thuiswerken bij een failliet bedrijf, bleken de onderzoekers even te zijn vergeten.

In plaats van theoretische of onvolledige rekensommen zouden grootschalige praktijkexperimenten meer kunnen helpen. Laten we bijvoorbeeld eens een nulmeting doen in de meest representatieve gemeente van Nederland: Dongen. Dat geeft een betrouwbare indicatie van het aantal mensen dat na de lockdown nog besmet is. Verder zou je de grootschalige sportevenementen in Servië kunnen gebruiken als testcase: lopen de besmettingen daar weer snel op of niet?

Maar laten we bovenal stoppen met elkaar weg te honen als onbetrouwbaar of gevaarlijk. Het virus is nog lang niet weg, en daarmee kan niemand met zekerheid zeggen wat de beste weg is. Misschien ziet de situatie in Zweden er nu penibel uit, maar krijgen wij straks een tweede golf die aan het Scandinavische land voorbij gaat. Laten we daarom het debat op inhoud met elkaar voeren en alle argumenten toetsen. Uiteindelijk is het niet voeren van een goed debat de grootste bedreiging van onze democratie.

Richard Engelfriet en Gijs Weenink. Dit is het eerste deel van een reeks debatten over de coronacrisis. Heeft u een suggestie voor een stelling die u behandeld wilt zien? Laat het ons hieronder weten!